Δημόσιες Υπηρεσίες και Άτομα με Αναπηρία

Στους κύκλους των ψυχολόγων συναντάται συχνά ο όρος της μαθημένης απάθειας που αφορά σε πειραματόζωα τα οποία αφού έχουν υποστεί μεγάλο αριθμό ηλεκτρικών εκκενώσεων χωρίς να είναι σε θέση να τις αποφύγουν, τελικά ζαρώνουν σε μια γωνιά ανίκανα να αντιδράσουν, ακόμη κι όταν είναι σε θέση να δραπετεύσουν και να αποφύγουν τυχόν αρνητικά ερεθίσματα. Την έννοια της μαθημένης απάθειας χρησιμοποιούν και οι κλινικοί ψυχολόγοι για να ερμηνεύσουν φαινόμενα απομόνωσης, αποκλεισμού και κατάθλιψης ατόμων που εξ’ αιτίας των αρνητικών τους εμπειριών, αποκτούν μια αίσθηση ανεπάρκειας που πολύ δύσκολα θα ξεπεράσουν.

Είναι αδιαμφισβήτητο πως ο Έλληνας πολίτης, σχεδόν σε κάθε επαφή του με το κράτος έρχεται αντιμέτωπος με μια αδιάφορη, απρόσωπη, ανάλγητη καθεστηκυία τάξη που θυμίζει εφιάλτη βγαλμένο από διήγημα του Κάφκα. Ένα άτομο με αναπηρία βιώνει τον παραπάνω εφιάλτη πολύ συχνότερα καθώς οι επαφές του με τη δημόσια διοίκηση αποτελούν μονόδρομο, όχι μόνο για να κατορθώσει να διατηρήσει ένα ανεκτό επίπεδο ζωής αλλά ακόμη και για να εξασφαλίσει την ίδια του την επιβίωση. Επιπλέον, ακριβώς επειδή οι ανάγκες ενός ανάπηρου ατόμου αποκλίνουν από το μέσο όρο του πληθυσμού, συχνά έρχονται σε σύγκρουση με τις συνήθεις γραφειοκρατικές πρακτικές. Άτομα με ειδικές ανάγκες αντιμετωπίζουν συνεχώς την αδιαφορία, αν όχι την εχθρότητα προσώπων που καταλαμβάνουν θέσεις ευθύνης. Νομικά κενά, άγνοια ειδικών διατάξεων, αδυναμία συνεννόησης, οδηγούν καθημερινά ανθρώπους που πάσχουν σε δαιδαλώδη γραφειοκρατικά αδιέξοδα, καθώς ξεβολεύουν υπαλλήλους από συνήθεις πρακτικές και ταράζουν το τέλμα της δημόσιας διοίκησης. Για να μπορέσει ένας νεφροπαθής σήμερα να κάνει χρήση των δικαιωμάτων του που απορρέουν από το νόμο, θα πρέπει να θυσιάσει προσωπική ζωή και εργασία προκειμένου να ανταποκριθεί σε ένα καθημερινό κυνήγι σφραγίδων και γνωματεύσεων. Δεν είναι επομένως λίγοι οι ανάπηροι που, κατά την έννοια της μαθημένης απάθειας, απελπίζονται, αποσύρονται από κάθε διεκδίκηση και ωθούνται σε ένα περιθώριο από το οποίο δύσκολα θα βγουν.

Πρωτοσέλιδο Όνειδος

Σας γράφω με αφορμή πρωτοσέλιδο τίτλο της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας στις 2-5-2010 με θέμα: «Βροχή οι μίζες για μεταμοσχεύσεις». Το συγκεκριμένο άρθρο, που στο εσωτερικό της εφημερίδας φέρει τον τίτλο: «Επιχείρηση: Χρυσές μεταμοσχεύσεις», αναφέρεται σε υπαρκτό σκάνδαλο που αφορά σε μεταμοσχεύσεις τεχνητών ορθοπεδικών υλικών, συγκεκριμένα τεχνητών γονάτων και σε μίζες ελλήνων γιατρών που προωθούσαν και υπερτιμολογούσαν τεχνητά γόνατα της εταιρίας Johnson & Johnson.

Χωρίς να μπω στην ουσία του άρθρου, στέκομαι στο επικοινωνιακό του κομμάτι που προκειμένου να αποσπάσει την προσοχή του αναγνωστικού κοινού για να πουλήσει περισσότερα φύλλα η εφημερίδα, παραπλανεί έμμεσα το κοινό γενικεύοντας, αναφερόμενη γενικά και αόριστα σε μεταμοσχεύσεις ενώ είναι προφανές ότι το άρθρο αφορά σε προμήθεια ορθοπεδικών υλικών. Προφανώς οι ιθύνοντες της εφημερίδας θεώρησαν ότι η λέξη «μεταμοσχεύσεις» στον τίτλο πουλάει, χωρίς να λάβουν υπ’ όψη τη ζημιά που κάνουν δυσφημίζοντας τον τόσο παρεξηγημένο στη χώρα μας χώρο των μεταμοσχεύσεων συμπαγών οργάνων. Εγώ δε μπορώ να βάλω το χέρι μου στη φωτιά ότι αντίστοιχα σκάνδαλα δεν γίνονται στον χώρο των μεταμοσχεύσεων συμπαγών οργάνων. Αν μάλιστα κάποιος δημοσιογράφος ανακαλύψει ποτέ κάτι σ’ αυτόν το χώρο, θα έχει κάθε δικαίωμα να χρησιμοποιήσει ανάλογους τίτλους, προκειμένου να στιγματίσει τις αρνητικές συνιστώσες του συστήματος ώστε αυτό να βελτιωθεί. Είναι τουλάχιστον άδικο ωστόσο για μια υπόθεση που αφορά ορθοπεδικά υλικά να δυσφημείται για άλλη μια φορά εντελώς αδικαιολόγητα, συλλήβδην ο χώρος των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα.

         Γνωρίζοντας την ευαισθησία της παραπάνω εφημερίδας σε κρίσιμα κοινωνικά θέματα πιστεύω ότι θα ήταν απαραίτητη μια επανόρθωση - διευκρίνιση που θα μπορούσε να συνοδευτεί από κάποιο άρθρο στήριξης στον άνισο αγώνα κάποιων ανθρώπων να κρατήσουν ζωντανή την ελπίδα σε ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού που έχει άμεση ανάγκη από ένα μεταμοσχευθέν όργανο προκειμένου να συνεχίσει να ζει.





Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού

Χρόνο με το χρόνο υποδεχόμαστε στον Σύλλογό μας ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό συνανθρώπων μας που καταλήγουν με νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου. Σύμφωνα με επίσημα άλλωστε στατιστικά στοιχεία, εκτιμάται ότι στη χώρα μας οι νεφροπαθείς ασθενείς γενικά, ανέρχονται στο 10 περίπου τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού. Η συνεχής αύξηση του αριθμού των νεφροπαθών ακολουθεί την πορεία μεταστροφής της ελληνικής κοινωνία και του συνακόλουθου τρόπου ζωής μας που γίνεται ολοένα και πιο «δυτικότροπος». Άλλωστε η υπέρταση και ο διαβήτης τύπου ΙΙ, κατ’ εξοχήν πολιτισμικές ασθένειες, ευθύνονται σχεδόν για το 70% των περιστατικών χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας τελικού σταδίου. Το 2008, οι καταγεγραμμένοι ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο τελικού σταδίου στην Ελλάδα ανέρχονταν σε 11.606.

Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε πως τα τελευταία χρόνια η ποιότητα ζωής και περίθαλψης των νεφροπαθών έχει βελτιωθεί σημαντικά. Πέρα από τις αμιγώς τεχνολογικές εξελίξεις σε φίλτρα, μηχανήματα και φάρμακα, η αύξηση των μονάδων αιμοκάθαρσης και η επικοινωνία των προβλημάτων μας στο κοινωνικό σύνολο αποτελούν σημαντικές θετικές εξελίξεις για εμάς. Σημαντικότατα προβλήματα ωστόσο, που πολύ φοβόμαστε ότι θα οξυνμept-Language: el
User-Agent: Mτά την πορεία μας στον οικονομικό λαβύρινθο τον οποίον βαδίζουμε, παραμένουν άλυτα. Η έλλειψη νεφρολόγων και νοσηλευτικού προσωπικού στις δημόσιες μονάδες αιμοκάθαρσης, τα οικονομικά και γραφειοκρατικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε καθημερινά στις συχνές επαφές μας με τα ασφαλιστικά ταμεία, οι δυσκολίες στις μετακινήσεις μας και τα προβλήματα στην προμήθεια των απαραίτητων για τη ζωή μας φαρμάκων και υλικών είναι μερικά μόνο από αυτά. Θα μας ενδιέφερε επίσης να μάθουμε σε ποιο βαθμό η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει την έρευνα στον χώρο της νεφροπάθειας.

Η οικονομική κρίση βέβαια επηρεάζει τις συνθήκες ζωής των νεφροπαθών και πέρα από το στενό χώρο της υγείας. Όταν μια ολόκληρη κοινωνία βρίσκεται υπό συνθήκες πίεσης, οι αδύναμοι κρίκοι είναι αυτοί που υποχωρούν πρώτοι. Σήμερα δημιουργούνται συνθήκες τέτοιες που είναι αναπόφευκτο να οδηγήσουν σε περαιτέρω περιθωριοποίηση των χρόνια πασχόντων. Τα προβλήματα εκπαίδευσης και απασχόλησης των νεφροπαθών έχουν οξυνθεί, ενώ τα εισοδήματα των οικογενειών που καλούνται να αντιμετωπίσουν το αυξημένο λόγω αναπηρίας κόστος διαβίωσης έχουν μειωθεί δραματικά. Είναι προφανές πως θα πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα προστασίας του εισοδήματος των αναπήρων και να αναληφθούν δράσεις που θα σπάσουν την απομόνωση και θα βοηθήσουν την κοινωνική μας ένταξη. Η ανάγκη για ακόμα ισχυρότερα κοινωνικά δίκτυα είναι σήμερα μεγαλύτερη από ποτέ, καθώς η ελληνική οικογένεια, που παραδοσιακά στηρίζει τα αδύναμα μέλη της, δυσκολεύεται ολοένα και περισσότερο να απορροφήσει τους κραδασμούς της σημερινής κοινωνικής και οικονομικής κρίσης. Θεωρούμε πως οι θερμές ανθρώπινες σχέσεις που, λόγω της χρόνιας φύσης της αναπηρίας μας, έχουν αναπτυχθεί μεταξύ ασθενών γιατρών και νοσηλευτών, αποτελεί ενθαρρυντικό στοιχείο για την υπέρβαση στην πράξη απλοϊκών σχημάτων που θέλουν τους νεφροπαθείς χρήστες-καταναλωτές παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας.

Δε θα μπορούσαμε ωστόσο εδώ να μην αναφερθούμε στο καυτό θέμα των μεταμοσχεύσεων, ένα θέμα που αφορά τις ζωές όλων μας και που δυστυχώς έχει πάρει μια απογοητευτική για εμάς τροπή. Φαίνεται πως η οικονομική κρίση επιδρά ανασταλτικά και στην προσφορά οργάνων, καθώς οι περυσινές μεταμοσχεύσεις καταγράφουν αρνητικό ρεκόρ δεκαετίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΜ, το 2010 έγιναν μόλις 135 επεμβάσεις, λιγότερες ακόμη κι από το 2001, το πρώτο έτος αναφοράς του ΕΟΜ, που είχαν ανέλθει σε 186. Η αισιοδοξία του 2008, έτος ρεκόρ για τις μεταμοσχεύσεις μετά από μια δεκαετή ανοδική πορεία που είχε προηγηθεί, οδήγησε στην αναστροφή της τάσης το 2009 και την κατακρήμνιση του αριθμού των μεταμοσχεύσεων το 2010, ενώ τα μηνύματα από τους πρώτους μήνες του 2011 συνεχίζουν να είναι αποθαρρυντικά. Είναι δύσκολο να φανταστούμε πόσο πιο απογοητευτικά θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα στο χώρο των μεταμοσχεύσεων.  Ωστόσο, το πρόβλημα δε φαίνεται να οφείλεται αποκλειστικά στη μείωση του κοινωνικού ενδιαφέροντος για προσφορά οργάνων. Στις τελευταίες συνεδριάσεις της διοίκησης του ΕΟΜ διατυπώθηκαν ερωτήματα σχετικά με την αδράνεια του Οργανισμού τα προηγούμενα χρόνια και τις κακές σχέσεις του με το ΚΕΣΥ. Ερωτήματα διατυπώθηκαν επίσης για τη στάση των γιατρών στις μονάδες εντατικής θεραπείας και ειδικότερα για το εάν έχουν τη θέρμη των προηγούμενων χρόνων στην προσέγγιση των συγγενών των ασθενών. Είναι προφανές ότι πέρα από την ανάδειξη του θέματος των μεταμοσχεύσεων στα ΜΜΕ και την περεταίρω ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, είναι απαραίτητη η βελτίωση των συνθηκών περίθαλψης στις ΜΕΘ και η δημιουργία εξειδικευμένων ομάδων που θα είναι σε θέση να προσεγγίσουν με σωστό τρόπο τους συγγενείς των υποψηφίων δοτών. Όσο υπάρχουν ωστόσο συνάνθρωποί μας που αναγκάζονται να απευθυνθούν ακόμη και σε βουλευτές προκειμένου να εξασφαλίσουν ένα κρεβάτι εντατικής για το συγγενή τους που πεθαίνει, η καχυποψία και ο αρνητισμός τους να συναινέσουν στην αφαίρεση των οργάνων του θα παραμένει, όσοι ειδικοί κι αν τον προσεγγίσουν.

     Για τον παραπάνω λόγο θεωρούμε πως η βελτίωση των συνθηκών νοσηλείας στις ΜΕΘ και η δημιουργία ενός κλίματος σταθερότητας και ασφάλειας για όσους νοσηλεύονται σε αυτές, αποτελεί προαπαιτούμενο οποιασδήποτε περαιτέρω σχετικής δράσης. Άλλες σημαντικές κινήσεις που απαιτούνται είναι η αναθεώρηση και ο εκσυγχρονισμός του Ν.2737/99 περί μεταμοσχεύσεων, η επαναξιολόγηση των κριτηρίων του εγκεφαλικού θανάτου και ο καλύτερος συντονισμός των νοσοκομείων της χώρας για την καταγραφή και τον έλεγχο καταλληλότητας των δυνητικών δοτών, ώστε να γνωρίζουμε με ακρίβεια πόσα μοσχεύματα «χάνονται» ετησίως. Με δεδομένη την οικονομική κρίση είναι περισσότερο επιτακτική από ποτέ, η ανάγκη να επενδύσουμε σοβαρά στον τομέα των μεταμοσχεύσεων με ένα σχέδιο άμεσων μέτρων που θα συντονίσει την εργασία όλων των συντελεστών στο σύστημα μεταμοσχεύσεων της χώρας. Τα μέτρα είναι γνωστά και δοκιμασμένα. Δε χρειάζεται να «ανακαλύψουμε τον τροχό», απλά να ακολουθήσουμε το επιτυχημένο παράδειγμα άλλων χωρών, άμεσα συγκρίσιμων με την Ελλάδα (6,3 δότες α.ε.π.), όπως η Τσεχία (19 δότες α.ε.π.), η Πορτογαλία (31 δότες α.ε.π.) ή το Βέλγιο (26,4 δότες α.ε.π.) που το 2009 σημείωσαν εκπληκτική αύξηση σε αριθμό μεταμοσχεύσεων και δότες. Στις σημερινές οικονομικές συνθήκες λοιπόν, που αναζητούνται απεγνωσμένα λύσεις ανάπτυξης, εξοικονόμησης πόρων και περιστολής δημοσίων δαπανών, η επένδυση σε ένα σύγχρονο σύστημα μεταμοσχεύσεων είναι σε θέση να σώσει χιλιάδες ανθρώπινες ζωές και να επιφέρει όφελος εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ στη δοκιμαζόμενη εθνική μας οικονομία.

CCCP ΓΚΑΓΚΑΡΙΝ

Εμείς οι εκμεταλλεύσιμοι (γνωστοί κι ως απασχολήσιμοι), οι υπήκοοι της «εικαζόμενης (!) συναίνεσης» - για την παραχώρηση των οργάνων μας μετά θάνατον (ώστε να γίνει κι αυτός επωφελής στους εμπόρους και τους τυχόν πρόθυμους γιατρούς) - προόδευσε ο κόσμος...

ΣΤΑΘΗΣ Σ. 16.IV.2011 stathis@enet.gr

@

Αγαπητέ Στάθη,

Διαβάζω χρόνια το «ναυτίλο» στην Ελευθεροτυπία και μοιράζομαι πολλές από τις ευαισθησίες σου. Μια παράγραφος του άρθρου σου της 16ης Απριλίου 2011 ωστόσο με έκανε να λυπηθώ ιδιαίτερα, καθώς οι θέσεις σου σ’ αυτήν συντάσσονται, δυστυχώς, με τις πιο φοβικές και αντικοινωνικές θέσεις που έχουν ακουστεί στον διάλογο που μόλις ξεκίνησε για την εικαζόμενη συναίνεση. Κατανοώ φυσικά την αγανάκτησή σου καθώς το θέμα τέθηκε αιφνιδιαστικά από το υπουργείο υγείας, υπό τη μορφή πυροτεχνήματος, χωρίς να έχει δημιουργήσει εκ των προτέρων τις αναγκαίες υποστηρικτικές δομές, ως όφειλε και χωρίς να έχει εμπλακεί στον απαραίτητο διάλογο με όλους τους αρμόδιους φορείς και την κοινωνία. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την εντελώς ακατάλληλη χρονική συγκυρία που επέλεξε για να θέσει άνωθεν ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, εν μέσω κρίσης, είχαν σαν αποτέλεσμα η επίμαχη διάταξη να φανεί στα μάτια των πολλών ως στέρηση αυτοδιάθεσης και ελεύθερης βούλησης. Δυστυχώς, η παραπάνω αποτυχία της κυβέρνησης ενεργοποίησε αυτόματα τα πιο συντηρητικά αντανακλαστικά της κοινωνίας μας, έδωσε τροφή σε σενάρια συνομωσίας και έριξε νερό στο μύλο της ημιμάθειας και της στείρας άρνησης, κάνοντας ακόμη πιο δύσκολη τη ζωή των συνανθρώπων μας που περιμένουν εναγωνίως να κρατηθούν στη ζωή υποβοηθούμενοι από ένα μηχάνημα.

 Δε θέλω να σε πείσω ότι η εικαζόμενη συναίνεση θα ευδοκιμήσει στην Ελλάδα. Άλλωστε έχω κι εγώ σοβαρές αμφιβολίες ως προς αυτό. Η εικαζόμενη συναίνεση αποτελεί κατάκτηση ώριμων και ανεπτυγμένων κοινωνιών, στις οποίες οι δημοκρατικοί θεσμοί λειτουργούν και οι πολίτες εμπιστεύονται το κράτος. Το αν η ελληνική κοινωνία έχει φτάσει σε εκείνο το επίπεδο ωριμότητας που επιτρέπει την εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου είναι θέμα προς διερεύνηση. Σίγουρα δεν είμαστε Σουηδία, αλλά ούτε Φιλιππίνες ή Πακιστάν. Η ευρωπαϊκή εμπειρία της εικαζόμενης συναίνεσης δείχνει πως η επιτυχία της βασίστηκε στους ζωντανούς θεσμούς, την εμπιστοσύνη στις δομές που εμπλέκονται στη λειτουργία του συστήματος υγείας και τον κοινωνικό έλεγχο.

Η έννοια της εικαζόμενης συναίνεσης δεν αφορά τόσο στη μετά θάνατον διαχείριση του σώματος όσο στον κοινωνικό αλτρουισμό, την αναγνώριση της αξίας της ζωής και τη βούληση συμπαράστασης στο συνάνθρωπο που πάσχει. Άλλωστε τι είναι αυτό που εμποδίζει τον οποιονδήποτε δεν τρέφει αισθήματα φιλαλληλίας να αρνηθεί τη δωρεά των οργάνων του μετά θάνατον, πέρα από τη συνείδησή του; Πιστεύεις πως αν κάποιος έχει σημαντικούς θρησκευτικούς ή όποιους άλλους λόγους να αποφύγει τη μετά θάνατον δωρεά, θα βαρεθεί να ασχοληθεί με αυτήν ή θα ξεχάσει να δηλώσει την αντίρρηση του; Αν η σιωπή δε σημαίνει κατάφαση τότε γιατί θα πρέπει ντε και καλά να σημαίνει άρνηση; Γιατί είναι προτιμότερο να ζητούμε από έναν συγγενή που βρίσκεται έξω από την εντατική σε άθλια κατάσταση, να εικάσει περί των πεποιθήσεων του νεκρού ανθρώπου του; Ας αναλογιστούμε για λίγο το τεράστιο υπαρξιακό άχθος με το οποίο έρχεται αντιμέτωπος όποιος αποφασίζει να συντάξει τη διαθήκη του, πόσο μάλλον κάποιος που αποφασίζει να γίνει δωρητής σώματος. Γιατί να μην ελαφρύνουμε τους ώμους των αλτρουιστών; Γιατί να μην ανταλλάξουμε τον υπαρξιακό φόβο με την έλλογη συνείδηση; Γιατί είναι εντιμότερο να εικάσουμε πως ζούμε σε μια κοινωνία φοβισμένων μικρόψυχων, που τρέμουν στην ιδέα να θαφτούν χωρίς τα όργανά τους και όχι σε μια κοινωνία γενναιόδωρων αλτρουιστών που νοιάζονται για το συνάνθρωπό τους;

   Μεταμοσχεύσεις και δωρεά οργάνων αποτελούν άρρηκτα δεμένες έννοιες. Χωρίς μετά θάνατον δωρητές δεν είναι δυνατό να έχουμε μεταμοσχεύσεις. Είναι λοιπόν τουλάχιστον υποκριτικό να υποστηρίζουμε πως είμαστε υπέρ των μεταμοσχεύσεων όταν δεν είμαστε οι ίδιοι δωρητές σώματος. Αν η κοινωνία μας δεν είναι ακόμη ώριμη για την εικαζόμενη συναίνεση τότε ίσως θα πρέπει να βρεθεί κάποιος άλλος τρόπος προσέγγισης που θα ήταν ικανός να μας αφυπνίσει και να μας αναγκάσει να λάβουμε θέση απέναντι στο πρόβλημα. Τι θα έλεγες αν μετά από μια εμπεριστατωμένη ενημερωτική εκστρατεία όλοι οι ενήλικοι Έλληνες καλούμασταν να λάβουμε θέση υπέρ ή κατά της μετά θάνατον δωρεάς οργάνων και των μεταμοσχεύσεων. Φυσικά, όσοι τάσσονται κατά της δωρεάς οργάνων θα τάσσονται αυτόματα και κατά των μεταμοσχεύσεων, οπότε και θα παραιτούνται του δικαιώματός τους να λάβουν κάποιο μόσχευμα στο μέλλον. Ας αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε την απαίτηση από την κοινωνία να μας βρει μόσχευμα τη στιγμή που θα το χρειαστούμε, όταν εμείς οι ίδιοι δεν αποφασίζουμε το αυτονόητο, να θέσουμε τα όργανά μας στη διάθεσή της όταν δεν θα μας είναι πια χρήσιμα. Άλλωστε πεμπτουσία της κοινωνίας αποτελεί η προστασία των αδύναμων κρίκων της. Μόνο μια τέτοια κοινωνία θα μπορούσε να αποτελέσει το δίχτυ που θα κρατήσει όσους από εμάς πρόκειται να κινδυνεύσουν στο μέλλον.

@



Αγαπητέ κύριε K,

σας ευχαριστώ για το γράμμα σας. Διαφωνείτε, μου λέτε, για όσα έγραψα, αλλά εγώ συμφωνώ κατά λέξη με όσα μου γράφετε. Το παράδοξο (που παράδοξο δεν είναι) είναι ότι ούτε μια σας λέξη δεν αφορά στα όσα επέβαλε η κυβέρνηση.

Με κάθε τιμή Στάθης Σ.

@

Αγαπητέ κύριε Σ,

  Ευχαριστώ πολύ που μπήκατε στον κόπο να διαβάσετε το mail μου και να απαντήσετε. Συγχωρήστε μου τον ενικό στο προηγούμενο μήνυμα, αλλά μέχρι πριν λίγο γνώριζα μόνο το μικρό σας όνομα.

  Παραδόξως συμφωνώ κι εγώ μαζί σας και είμαι αντίθετος σε οποιαδήποτε προσπάθεια επιβολής από τον οποιονδήποτε. Απλά θεώρησα, αφελώς ίσως, ότι το Υπουργείο Υγείας έφερε το επίμαχο προσχέδιο για συζήτηση και όχι σαν κάτι τετελεσμένο. Υπό αυτήν την έννοια θεώρησα πως κάτι τέτοιο θα αποτελούσε μια καλή αφορμή για να αρχίσει κάποια στιγμή επιτέλους ο κοινωνικός διάλογος επάνω σε ένα θέμα που οι περισσότεροι αποφεύγουμε (όχι αδικαιολόγητα) όπως ο διάολος το λιβάνι. Άλλωστε δεν πιστεύω πως τόσο ευαίσθητα θέματα μπορούν να επιβληθούν από επάνω προς τα κάτω. Θα μπορούσαν ωστόσο, έστω και μ' αυτήν την ατυχή αφορμή, να αποτελέσουν την κατάληξη ενός ευρύτερου κοινωνικού διαλόγου που μόλις ξεκίνησε.

    Σας παρακαλώ να συγχωρέσετε την εμμονή μου με το θέμα των μεταμοσχεύσεων, όταν τόσα και τόσα άλλα κοινωνικά προβλήματα χτυπούν καθημερινά την πόρτα μας. Θεωρήστε το προσωπική μου αδυναμία.

Ειλικρινά, ο αναγνώστης σας.

Στο κουτί της Πανδώρας

Η εικαζόμενη συναίνεση αποτελεί κατάκτηση ώριμων και ανεπτυγμένων κοινωνιών, στις οποίες οι δημοκρατικοί θεσμοί λειτουργούν και οι πολίτες εμπιστεύονται το κράτος. Το αν η ελληνική κοινωνία έχει φτάσει σε εκείνο το επίπεδο ωριμότητας που επιτρέπει την εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου είναι αμφίβολο. Σίγουρα δεν είμαστε Σουηδία, αλλά ούτε Φιλιππίνες ή Πακιστάν. Η ευρωπαϊκή εμπειρία της εικαζόμενης συναίνεσης δείχνει πως η επιτυχία της βασίστηκε στους ζωντανούς θεσμούς, την εμπιστοσύνη στις δομές που εμπλέκονται στη λειτουργία του συστήματος υγείας και τον κοινωνικό έλεγχο.

Η έννοια της εικαζόμενης συναίνεσης δεν αφορά τόσο στη μετά θάνατον διαχείριση του σώματος όσο στον κοινωνικό αλτρουισμό, την αναγνώριση της αξίας της ζωής και τη βούληση συμπαράστασης στο συνάνθρωπο που πάσχει. Άλλωστε τι είναι αυτό που εμποδίζει τον οποιονδήποτε δεν τρέφει αισθήματα φιλαλληλίας να αρνηθεί τη δωρεά των οργάνων του μετά θάνατον, πέρα από τη συνείδησή του; Αν κάποιος έχει σημαντικούς θρησκευτικούς ή όποιους άλλους λόγους να αποφύγει τη μετά θάνατον δωρεά, λέτε να βαρεθεί να ασχοληθεί με αυτήν ή να ξεχάσει να δηλώσει την αντίρρηση του; Αν η σιωπή δε σημαίνει κατάφαση τότε γιατί θα πρέπει ντε και καλά να σημαίνει άρνηση; Γιατί είναι προτιμότερο να ζητούμε από έναν συγγενή που βρίσκεται έξω από την εντατική σε άθλια κατάσταση, να εικάσει περί των πεποιθήσεων του νεκρού ανθρώπου του; Ας αναλογιστούμε για λίγο το τεράστιο υπαρξιακό άχθος με το οποίο έρχεται αντιμέτωπος όποιος αποφασίζει να συντάξει τη διαθήκη του, πόσο μάλλον κάποιος που αποφασίζει να γίνει δωρητής σώματος. Γιατί να μην ελαφρύνουμε τους ώμους των αλτρουιστών; Γιατί να μην ανταλλάξουμε τον υπαρξιακό φόβο με την έλλογη συνείδηση; Γιατί είναι εντιμότερο να εικάσουμε πως ζούμε σε μια κοινωνία φοβισμένων μικρόψυχων, που τρέμουν στην ιδέα να θαφτούν χωρίς τα όργανά τους και όχι σε μια κοινωνία γενναιόδωρων αλτρουιστών που νοιάζονται για το συνάνθρωπό τους;

Δυστυχώς στην Ελλάδα το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης έθεσε το θέμα υπό μορφή πυροτεχνήματος, χωρίς να έχει δημιουργήσει εκ των προτέρων τις αναγκαίες υποστηρικτικές δομές, ως όφειλε και χωρίς να έχει εμπλακεί στον απαραίτητο διάλογο με όλους τους αρμόδιους φορείς και την κοινωνία. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την εντελώς ακατάλληλη χρονική συγκυρία που επιλέχθηκε για να τεθεί άνωθεν ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, εν μέσω κρίσης, είχαν σαν αποτέλεσμα η επίμαχη διάταξη να παρουσιαστεί στα μάτια του κόσμου ως στέρηση αυτοδιάθεσης και ελεύθερης βούλησης. Η παραπάνω επικοινωνιακή αποτυχία ενεργοποίησε αυτόματα τα πιο συντηρητικά αντανακλαστικά της κοινωνίας μας, δίνοντας τροφή σε σενάρια συνομωσίας και ρίχνοντας νερό στο μύλο της ημιμάθειας και της στείρας άρνησης.

Μεταμοσχεύσεις και δωρεά οργάνων είναι έννοιες άρρηκτα δεμένες. Χωρίς μετά θάνατον δωρητές δεν είναι δυνατό να έχουμε μεταμοσχεύσεις. Είναι λοιπόν τουλάχιστον υποκριτικό να υποστηρίζουμε πως είμαστε υπέρ των μεταμοσχεύσεων όταν δεν είμαστε οι ίδιοι δωρητές σώματος. Αν η κοινωνία μας δεν είναι ακόμη ώριμη για την εικαζόμενη συναίνεση, τότε θα έπρεπε να βρεθεί κάποιος άλλος τρόπος να μας αφυπνίσει ώστε να λάβουμε όλοι θέση απέναντι στο πρόβλημα. Τι θα λέγατε αν μετά από μια εξαντλητική ενημερωτική εκστρατεία όλοι οι ενήλικοι Έλληνες καλούμασταν να λάβουμε θέση υπέρ ή κατά της μετά θάνατον δωρεάς οργάνων και των μεταμοσχεύσεων. Φυσικά, όσοι τάσσονταν κατά της δωρεάς οργάνων θα τάσσονταν αυτόματα και κατά των μεταμοσχεύσεων, οπότε και θα παραιτούνταν του δικαιώματός τους να λάβουν κάποιο μόσχευμα στο μέλλον. Ας αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε την απαίτηση από την κοινωνία να μας βρει μόσχευμα τη στιγμή που θα το χρειαστούμε, όταν εμείς οι ίδιοι δεν αποφασίζουμε το αυτονόητο, να θέσουμε τα όργανά μας στη διάθεσή της όταν δεν θα μας είναι πια χρήσιμα. Άλλωστε πεμπτουσία της κοινωνίας αποτελεί η προστασία των αδύναμων κρίκων της. Μόνο μια τέτοια κοινωνία θα μπορούσε να αποτελέσει το δίχτυ που θα κρατήσει όσους από εμάς πρόκειται να κινδυνεύσουν στο μέλλον.  

Προσφορά Ζωής

Οι περισσότεροι από εμάς αγαπάμε τη ζωή τόσο πολύ που καθημερινά επιστρατεύουμε δεκάδες τεχνάσματα προκειμένου να απαλλάξουμε τη σκέψη μας από τον αχώριστο σύντροφό της, τον θάνατο. Κάποιες φορές μάλιστα που τυχαίνει αυτός ο μαυροντυμένος κύριος να περάσει βιαστικά από το μυαλό μας, σπεύδουμε να τον ξορκίσουμε είτε χτυπώντας κάποιο ξύλο, είτε φτύνοντας τον κόρφο μας και τον ξεφορτωνόμαστε με πρόχειρες δικαιολογίες.

Δυστυχώς, για κάποιους από εμάς κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό. Υπάρχουν συνάνθρωποί μας που αναμετριούνται με τον εν λόγω κύριο σχεδόν καθημερινά, σε έναν άνισο αγώνα, με μόνο σύμμαχο ένα μηχάνημα που τους βοηθά να κρατούν την πόρτα κλειστή στον απρόσκλητο επισκέπτη. Θα παρακαλούσα λοιπόν να βάλουμε νοερά τον εαυτό μας στη θέση όσων συνανθρώπων μας περιμένουν ένα μόσχευμα προκειμένου να μπορέσουν να παραμείνουν στη ζωή. Ίσως τότε αντιληφθούμε την αβάσταχτη αγωνία αυτών των ανθρώπων και καταφέρουμε να αντιπαλέψουμε το τεράστιο υπαρξιακό άχθος με το οποίο ερχόμαστε αντιμέτωποι φέρνοντας στο μυαλό μας την πιθανότητα να δωρίσουμε τα όργανά μας μετά θάνατον. Ας μη βιαστούμε λοιπόν να χτυπήσουμε ξύλο κι ας βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους να κρατήσουν την πόρτα ερμητικά κλειστή στον απρόσκλητο επισκέπτη. Ας ξεπεράσουμε τους φόβους μας κι ας κοιτάξουμε αυτόν τον κύριο από το ματάκι. Ας κρατήσουμε την ελπίδα ζωντανή.

Η μετά θάνατον δωρεά οργάνων αποτελεί κορυφαία πράξη αλληλεγγύης και ανθρώπινου ψυχικού μεγαλείου. Αποτελεί υπερήφανη στάση ζωής που δηλώνει πως νοιαζόμαστε και εμπιστευόμαστε τον διπλανό μας. Σ’ αυτήν τη ζωή είμαστε όλοι ακροβάτες. Είναι ωραίο να μπορούμε να ελέγξουμε το φόβο μας, είναι ωραίο να σκεφτόμαστε πως αν τυχόν γλιστρήσουμε, το χέρι του διπλανού μας θ’ απλωθεί να κρατηθούμε. Ας μην περιμένουμε άλλο. Ελάτε να φτιάξουμε μαζί το δίχτυ που θα κρατήσει όσους από εμάς κινδυνεύουν ή πρόκειται να κινδυνεύσουν στο μέλλον. Η δωρεά οργάνων και ιστών αποτελεί κατάκτηση ώριμων και ανεπτυγμένων κοινωνιών. Δεν αφορά τόσο στη μετά θάνατον διαχείριση του σώματος όσο στον κοινωνικό αλτρουισμό, την αναγνώριση της αξίας της ζωής και τη βούληση συμπαράστασης στο συνάνθρωπο που πάσχει.

     Φυσικά, για να μπορέσει η δωρεά οργάνων να ευδοκιμήσει έχει ανάγκη από ζωντανούς δημοκρατικούς θεσμούς, κοινωνικό έλεγχο αλλά και πολίτες που εμπιστεύονται το κράτος. Τον τελευταίο καιρό η χώρα μας αντιμετωπίζει μια βαθύτατη κρίση. Κρίση οικονομική αλλά και κρίση αξιών και εμπιστοσύνης στην κοινή μας πορεία. Η κρίση αυτή, σε συνδυασμό με τα χρόνια και δομικά προβλήματα του εθνικού συστήματος υγείας, έχει πυροδοτήσει τα συντηρητικότερα αντανακλαστικά της ελληνικής κοινωνίας και έχει ρίξει νερό στο μύλο της ημιμάθειας, θρέφοντας φρικτά και απαράδεκτα σενάρια συνομωσίας. Τώρα λοιπόν είναι αναγκαίο περισσότερο από ποτέ να ενώσουμε όλοι μαζί τις φωνές μας (άλλωστε έχουμε τόσες χορωδίες εδώ) για να φωνάξουμε δυνατά πως εμείς οι Έλληνες μπορεί να σπρωχνόμαστε για να χωθούμε μπροστά στις ουρές ή να παρκάρουμε τα αυτοκίνητά μας όπου βρούμε, αλλά δεν είμαστε σε καμιά περίπτωση διατεθειμένοι να αφήσουμε αβοήθητους τους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη από ένα χέρι να πιαστούν, την πιο κρίσιμη στιγμή της ζωής τους.

Απάντηση στον Γιώργο Δελαστίκ

Γιώργος Δελαστίκ
(«Το έθνος» 4-3-2011)

Όλοι δωρητές οργάνων με το… ζόρι

Χωρίς... μάτια, καρδιά, νεφρά, συκώτι ή οποιοδήποτε άλλο όργανο θα παραλαμβάνουν εμβρόντητοι τη σορό αποθανόντος σε κρατικό ή ιδιωτικό νοσοκομείο στο άμεσο μέλλον οι εμβρόντητοι συγγενείς του, αν γίνει νόμος το νομοσχέδιο που πέρασε από το υπουργικό συμβούλιο και το οποίο η κυβέρνηση προωθεί προς ψήφιση. Εν πλήρει αγνοία τους, χωρίς να τους ρωτήσει κανείς για να πάρει την άδειά τους, οι γιατροί θα έχουν προχωρήσει κατά την αυθαίρετη κρίση τους σε... μεταμόσχευση όσων οργάνων του εκλιπόντος ασθενούς επιθυμούν! Θα τεμαχίζουν δηλαδή το πτώμα κατά τις ορέξεις και τις ανάγκες που υφίστανται κατά την άποψή τους, θα αφαιρούν τα χρήσιμα όργανα και ό,τι περισσεύει θα το παραδίδουν στους συγγενείς προς ταφή!

Αυτή η συμπεριφορά και δράση ανατριχιαστικής ιατρικής αυθαιρεσίας θα είναι απολύτως νομότυπη βάσει του νομοσχεδίου που προωθεί η κυβέρνηση Παπανδρέου.

Με ένα απαράδεκτο νομικό τέχνασμα, το εφεύρημα της «εικαζόμενης συναίνεσης» των πεθαμένων (!), η κυβέρνηση αποφάσισε να νομοθετήσει ότι όλοι οι Ελληνες κατατάσσονται αυτομάτως και αυθαιρέτως στην κατηγορία των... «δωρητών σώματος» - και τα έντεκα εκατομμύρια!

Η κυβέρνηση ορίζει δηλαδή ότι όλοι οι πολίτες αυτής της χώρας, από τη στιγμή της ενηλικίωσής τους, είναι δωρητές ανθρωπίνων οργάνων και μάλιστα χωρίς καθόλου να τους ρωτήσει!

Μόλις κάποιος πεθάνει δηλαδή το σώμα του ανήκει στο... κράτος, το οποίο διαχειρίζεται (και δυνάμει εμπορεύεται, προσθέτουμε εμείς) τα όργανά του κατά την απόλυτη βούλησή του! Δωρητές οργάνων με το ζόρι σε ένα κράτος που κανένας πολίτης δεν το εμπιστεύεται, βαθύτατα διεφθαρμένο και μισητό από τον κόσμο...

Μόνο όποιος υποβάλει δήλωση στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων, αφού προηγουμένως πάει και σε... συμβολαιογράφο (!) ή αστυνομική αρχή για να βεβαιώσει το γνήσιο της υπογραφής του, μπορεί να γλιτώσει μετά θάνατον αυτή τη μεταχείριση.

Πόσοι θα το κάνουν; Ουσιαστικά κανένας, το πολύ μερικές χιλιάδες, άντε δεκάδες χιλιάδες άτομα. Ούτε καν θα το μάθουν οι Ελληνες ότι θα υπάρχει τέτοιος νόμος, μέχρι να είναι πλέον πολύ αργά. Να υποστούν δηλαδή τις συνέπειές του στο περιβάλλον τους.

Είναι εξοργιστική η εξαπάτηση του πληθυσμού σε ένα τέτοιο θέμα. Πόσω μάλλον που ένας νόμος που βασίζεται στην «εικαζόμενη συναίνεση» των πεθαμένων, θα έχει τερατώδεις παρενέργειες στην εφαρμογή του στην πράξη. Η μετατροπή κάθε νεκρού Ελληνα σε πηγή οργάνων προς μεταμόσχευση θα δώσει αντικειμενικά ώθηση στα κυκλώματα εμπορίας ανθρωπίνων οργάνων.

Εξαγοράζοντας υπαλλήλους της υπηρεσίας διαχείρισης των τεράστιων πλέον ποσοτήτων ανθρωπίνων οργάνων προς μεταμόσχευση, τα κυκλώματα αυτά θα κατευθύνουν τα μοσχεύματα προς πελάτες τους που θα έχουν χρυσοπληρώσει και μάλιστα όχι μόνο στην Ελλάδα - θα κάνουν και... εξαγωγές σε πλούσιες χώρες του εξωτερικού, όπου φυσικά δεν ισχύουν τέτοιοι νόμοι!

Υπάρχουν ακόμη πιο φρικιαστικές δυνατότητες παρεκτροπών. Τα κυκλώματα αυτά να εξαγοράζουν κάποιους επίορκους γιατρούς, οι οποίοι να μην καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια διάσωσης π.χ. βαριά τραυματισμένων νέων σε τροχαία δυστυχήματα, να επέρχεται έτσι ο εγκεφαλικός θάνατος και το κύκλωμα να κατευθύνει τα όργανα του νεκρού προς πελάτες που τα έχουν ανάγκη και έχουν πληρώσει γι' αυτό.

Μέχρι στιγμής τέτοιοι κίνδυνοι δεν υπάρχουν, καθώς οι συγγενείς που θα δώσουν τη συγκατάθεσή τους για τη μεταμόσχευση θα έχουν και άμεση γνώση σε ποιον θα μεταμοσχευθούν τα όργανα του ανθρώπου που έχασαν. Αυτό περιορίζει δραστικά τις δυνατότητες δράσης των κυκλωμάτων εμπορίας ανθρωπίνων οργάνων.

Οσο για το γεγονός ότι ελάχιστο τμήμα του πληθυσμού (λιγότερο από το 1%) έχει δηλώσει αυτή τη στιγμή την επιθυμία του να είναι δωρητής οργάνων, αυτό αποτυπώνει τη βαθιά δυσπιστία των Ελλήνων προς τους κρατικούς και ιατρικούς θεσμούς που διαχειρίζονται τις μεταμοσχεύσεις.

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ
Αλλο η πειθώ, άλλο η αρπαγή

Υπέροχη πράξη είναι η δωρεά οργάνων. Συγκλονιστική πράξη ανθρώπινου ψυχικού μεγαλείου συνιστά η μεταμόσχευση οργάνων από κάποιον που πέθανε σε άλλον που με τα όργανα αυτά θα ζήσει ή θα αλλάξει εκ βάθρων η ζωή του. Η ανείπωτη ευτυχία του ανθρώπου που με λαχτάρα περιμένει ένα μόσχευμα και το βρίσκει, ανυψώνει πραγματικά τους ανθρώπους. Αλλο πράγμα όμως είναι μια επίμονη, επίπονη, μακροχρόνια εκστρατεία διαφώτισης και πειθούς του κόσμου ώστε ει δυνατόν όλοι σχεδόν οι Ελληνες να γίνουν οικειοθελώς δωρητές οργάνων συναισθανόμενοι το μεγαλείο της πράξης τους και εντελώς άλλο πράγμα η βίαιη αρπαγή των οργάνων που προωθεί η κυβέρνηση.

@

Η Απάντησή μας

Αγαπητέ κ. Δελαστίκ,

ανήσυχοι διαβάσαμε στο Έθνος της 4ης Απριλίου το σχετικό με τη δωρεά οργάνων άρθρο σας με το οποίο καταφέρεστε σφόδρα εναντίον του προσχεδίου νόμου για τις μεταμοσχεύσεις και τη δωρεά οργάνων που ετοιμάζει το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Αναγνωρίζοντας το σημαντικό δημοσιογραφικό σας έργο θα θέλαμε κατ’ αρχάς να σας ευχαριστήσουμε για τη συμμετοχή σας στον κοινωνικό διάλογο για το νέο νομοσχέδιο που μόλις ξεκίνησε. Κι εμείς άλλωστε μοιραζόμαστε πολλές από τις επιφυλάξεις σας σχετικά με την εικαζόμενη συναίνεση. Φοβόμαστε ωστόσο πως οι ιδιαίτερα υψηλοί τόνοι εναντίον της και τα εν πολλοίς αυθαίρετα συμπεράσματα για το που τελικά αυτή θα οδηγήσει την κοινωνία μας, ζημιώνουν σημαντικά τον ευαίσθητο χώρο των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας.

Νομίζουμε πως οι απόψεις σας για γιατρούς που τεμαχίζουν πτώματα κατά τις ορέξεις τους είναι άδικες για ανθρώπους που, πολλές φορές κάτω από αντίξοες συνθήκες ασχολήθηκαν με τον ευαίσθητο χώρο των μεταμοσχεύσεων, θυσιάζοντας την προσωπική τους ζωή και όχι μόνον. Μιλάτε για ανατριχιαστική ιατρική αυθαιρεσία όταν στο προσχέδιο η αφαίρεση οργάνων από θανόντα δότη γίνεται υπό την προϋπόθεση του σεβασμού στο σώμα του νεκρού, ενώ λαμβάνεται ειδική μέριμνα και για την αποκατάσταση της εικόνας του.

Στο άρθρο σας αναφέρεστε στην εικαζόμενη συναίνεση ως εφεύρημα και απαράδεκτο νομικό τέχνασμα. Αν όμως η σιωπή μας δεν ερμηνεύεται ως συναίνεση, τότε γιατί θα πρέπει να εικάσουμε ότι σημαίνει την άρνησή μας να προσφέρουμε τα όργανά μας μετά θάνατον; Μήπως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση; Μιλάτε για «δωρητές οργάνων με το ζόρι», όταν ο καθένας μας, ανά πάσα στιγμή, με μια απλή δήλωση που αποστέλλει στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων μπορεί να άρει τη συναίνεσή του στη μετά θάνατον δωρεά. Τι είναι αυτό που εμποδίζει τον οποιονδήποτε δεν τρέφει αισθήματα φιλαλληλίας να αρνηθεί τη δωρεά των οργάνων του μετά θάνατον, πέρα από τη συνείδησή του; Αν κάποιος έχει σημαντικούς λόγους να αποφύγει τη μετά θάνατον δωρεά, λέτε να βαρεθεί να ασχοληθεί με αυτήν ή να ξεχάσει να δηλώσει την αντίρρηση του; Αν η σιωπή δε σημαίνει κατάφαση τότε γιατί θα πρέπει ντε και καλά να σημαίνει άρνηση;

Θα συμφωνήσουμε μαζί σας πως το σημερινό ελληνικό κράτος δεν εμπνέει αισθήματα εμπιστοσύνης και θεωρείται διεφθαρμένο από τον κόσμο. Ας μη σπεύσουμε όμως να βγάλουμε βιαστικά συμπεράσματα για επίορκους γιατρούς, εξαγορασμένους υπαλλήλους και κυκλώματα εμπορίας ανθρωπίνων οργάνων. Κάτι τέτοιο πιστεύουμε πως θα αδικούσε τους γιατρούς του χώρου που μέχρι σήμερα λειτουργούν υποδειγματικά. Ας μην πληρώσουν οι πάσχοντες με τη ζωή τους την αναξιοπιστία του ελληνικού κράτους. Μπορεί η Ελλάδα να μην είναι Σουηδία, αλλά υπόκειται στους ίδιους ευρωπαϊκούς θεσμούς με αυτήν και δεν είναι ούτε Φιλιππίνες, ούτε Πακιστάν. Αντίθετα μάλιστα με ότι νομίζετε, τυχόν αύξηση του αριθμού των μοσχευμάτων στη χώρα μας θα αποτελούσε σοβαρό πλήγμα για τα παράνομα κυκλώματα εμπορίας οργάνων που δραστηριοποιούνται σε χώρες του τρίτου κόσμου. Να επισημάνουμε επίσης πως οι συγγενείς που αποφασίζουν να δώσουν τη συγκατάθεσή τους για μεταμόσχευση των οργάνων του ανθρώπου που έχασαν δε γνωρίζουν κατά κανόνα την ταυτότητα του λήπτη, όπως κακώς νομίζετε. Επομένως, το επιχείρημα σας πως η συγκατάθεσή των συγγενών θα μπορούσε να περιορίσει τις δυνατότητες δράσης τυχόν κυκλωμάτων εμπορίας ανθρωπίνων οργάνων, καθίσταται έωλο.

Κατά τη γνώμη μας η εικαζόμενη συναίνεση αποτελεί κατάκτηση ώριμων και ανεπτυγμένων κοινωνιών, στις οποίες οι δημοκρατικοί θεσμοί λειτουργούν και οι πολίτες εμπιστεύονται το κράτος. Το αν η ελληνική κοινωνία έχει φτάσει σε εκείνο το επίπεδο ωριμότητας που επιτρέπει την εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου είναι κάτι που μας προβληματίζει σοβαρά. Φιλοσοφικά η έννοια της εικαζόμενης συναίνεσης δεν αφορά τόσο στη μετά θάνατον διαχείριση του σώματος όσο στον κοινωνικό αλτρουισμό, την αναγνώριση της αξίας της ζωής και τη βούληση συμπαράστασης στο συνάνθρωπο που πάσχει. Σε αυτό το πλαίσιο, η ενημέρωση και η συγκατάθεση των συγγενών του δότη παραμένουν αναγκαίες προϋποθέσεις για την προώθηση της δωρεάς οργάνων. Κάτι τέτοιο άλλωστε προκύπτει κι από την ευρωπαϊκή εμπειρία της εικαζόμενης συναίνεσης, η επιτυχία της οποίας βασίστηκε στους ζωντανούς θεσμούς, την εμπιστοσύνη στις δομές που εμπλέκονται στη λειτουργία του συστήματος υγείας αλλά και τον κοινωνικό έλεγχο.

Δυστυχώς στην Ελλάδα το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης έθεσε το θέμα υπό μορφή πυροτεχνήματος, χωρίς να έχει δημιουργήσει εκ των προτέρων τις αναγκαίες υποστηρικτικές δομές, ως όφειλε και χωρίς να έχει εμπλακεί στον απαραίτητο διάλογο με όλους τους αρμόδιους φορείς και την κοινωνία. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την εντελώς ακατάλληλη χρονική συγκυρία που επιλέχθηκε για να τεθεί άνωθεν ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, εν μέσω κρίσης, είχαν σαν αποτέλεσμα η επίμαχη διάταξη να παρουσιαστεί στα μάτια του κόσμου ως στέρηση αυτοδιάθεσης και ελεύθερης βούλησης. Η παραπάνω επικοινωνιακή αποτυχία ενεργοποίησε αυτόματα τα πιο συντηρητικά αντανακλαστικά της κοινωνίας μας, δίνοντας τροφή σε σενάρια συνομωσίας και ρίχνοντας νερό στο μύλο της ημιμάθειας και της στείρας άρνησης.

  Για όλα τα παραπάνω συμφωνούμε απόλυτα μαζί σας πως υπάρχει τεράστια ανάγκη ενημέρωσης του κοινού σχετικά με τις μεταμοσχεύσεις και την έννοια της εικαζόμενης συναίνεσης και σας καλούμε να συμβάλλετε σε αυτό. Ας κρατήσουμε όμως τη ψυχραιμία μας και ας τοποθετηθούμε υπεύθυνα στο θέμα. Επιθυμία μας είναι η δημοσίευση του προσχεδίου νόμου να αποτελέσει ευκαιρία ενημέρωσης και προβληματισμού γύρω από τις μεταμοσχεύσεις, ώστε η κοινωνία να αντιληφθεί τη μεγάλη σημασία τους για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που υποφέρει και καθημερινά αναμετριέται με τον θάνατο. Δε νομίζουμε ότι υπάρχει από κανένα μας διάθεση για εξαπάτηση του κόσμου. Άλλωστε είμαστε όλοι μέλη της ίδιας κοινωνίας κι αυτός που θα έχει αύριο ανάγκη από ένα όργανο μπορεί να είναι ο γείτονάς μας, ο πατέρας μας ή ο γιός μας. Γι’ αυτό πιστεύουμε πως η εικαζόμενη συναίνεση δεν θα πρέπει να τεθεί εκ των άνω, αλλά να αποτελέσει ώριμη κατάκτηση της κοινωνίας που θα προκύψει από συμμετοχικές διαδικασίες, μετά από εξαντλητικό διάλογο και σε βάθος ενημέρωση όλων των συνιστωσών.

     Ας δούμε λοιπόν το νέο προσχέδιο νόμου ως μια ευκαιρία να αποδείξουμε πως δε ζούμε σε μια κοινωνία φοβισμένων μικρόψυχων που τρέμουν στην ιδέα να θαφτούν χωρίς τα όργανά τους, αλλά σε μια κοινωνία γενναιόδωρων αλτρουιστών που νοιάζονται για το συνάνθρωπό τους που πάσχει. Ας αναλογιστούμε για λίγο το τεράστιο υπαρξιακό άχθος με το οποίο έρχεται αντιμέτωπος όποιος σκέφτεται να δωρίσει τα όργανά του μετά θάνατον κι ας προσπαθήσουμε να ελαφρύνουμε τους ώμους του. Ας αναρωτηθούμε μήπως τελικά δεν είναι και τόσο κακή ιδέα το να ανταλλάξουμε τον υπαρξιακό φόβο με την έλλογη συνείδηση κι ας συμμετάσχουμε όλοι ενεργά στο διάλογο που μόλις ξεκίνησε.

Απάντηση στον Πάνο Θεοδωρίδη

  Του Πάνου Θεοδωρίδη

(Αγγελιοφόρος 3-3-2011)

Ο νόμος που ετοιμάζουν προβλέπει, λέει, αν δε δηλώσεις διαφορετικά, να θεωρείται πως επιθυμείς να χαρίσεις τα όργανά σου. Επειδή υπάρχουν πολλοί λήπτες, λίγοι δότες οργάνων. Καταλαβαίνω το νόημα αυτής της καταναγκαστικής φιλαλληλίας, αλλά ο σεβασμός στους νεκρούς σημαίνει πολλά περισσότερα για το δικό μου το μυαλό. Πρέπει να ισχύει το αντίθετο, που είναι δίκαιο και τίμιο. Οποιος θέλει να γίνει δωρητής οργάνων μετά θάνατον ή και ζωντανός, να το δηλώνει σε μια αρμόδια αρχή. Καθαρά. Η σιωπή δε σημαίνει με κανέναν τρόπο κατάφαση. Σημαίνει, το πιο πιθανό, άγνοια. Και η άγνοια είναι πάντοτε σύμμαχος του σκοταδισμού. Αλλά το σκοταδισμό τον ορίζουν οι κοινωνίες από τη βάση τους και όχι οι προωθημένες πρωτοπορίες. Πρώτη φορά δηλώνω πως είμαι έτοιμος να λάβω μέρος σε οποιαδήποτε σοβαρή πανελλήνια πρωτοβουλία έχει στόχο να ενημερώσει τους κατοίκους της χώρας ότι αν σωπάσουν ημιθανείς, θα βρεθούν να είναι δωρητές χωρίς καθόλου να το ξέρουν.

Χρόνια το ακούω και μάλιστα ότι ισχύει ήδη σε μερικές χώρες. Και η παιδεραστία συγχωρείται σε άλλες, για να ξεχαρμανιάζουν τα πειραγμένα στο μυαλό ντουνέκια. Ηδη γνωρίζουμε ότι υπάρχει μια ιδιόρρυθμη μορφή ζωής, ο λεγόμενος κλινικός θάνατος, όπου μερικά όργανα λειτουργούν χωρίς εγκεφαλική συμβολή. Μην το παρακάνετε, οι φιλόμουσοι της ανθρώπινης μοίρας. Δεν ξέρετε τι αισθάνεται ο απλός άνθρωπος που φέρνουν το νεκρό του σε κλειστό φέρετρο ή με τα σημεία μιας νεκροψίας. Δεν ξέρετε και δε σας νοιάζει. Αν έχετε πίστη στις μεταμοσχεύσεις, κάντε ενημερωτικές εκστρατείες, φιλοτιμήστε τους ζωντανούς και μην κλέβετε από τα πτώματα. Αλλιώς, δεν καταλαβαίνετε πως δημιουργείτε ένα καθεστώς στηριγμένο στη συγγνωστή άγνοια. Τι σας εμποδίζει να θεσπίσετε πως είναι δικαιολογημένο να βαράτε άγρια τη γυναίκα σας, επειδή ουδέποτε βρήκε το θάρρος να το καταγγείλει; Μήπως να θεσπίσετε πως οι άνθρωποι που δολοφονούνται, εφόσον δεν έχουν δηλώσει αντίθετοι με την έννοια της δολοφονίας, καλώς δολοφονούνται; Η κοινωνία μας, χτισμένη στα μεσόγεια και στα υπερύψηλα ενός σκληρού μεσογειακού τοπίου, μπορεί να είναι προετοιμασμένη για τσουνάμι, αλλά δεν αντέχει το ξαφνικό σπάσιμο ενός αγωγού του Μόρνου. Η κοινωνία μας δεν είναι όσο φιλήσυχη δείχνει. Και εσείς μπορεί να υποψιάζεστε Παπαφλέσσες που πάνε να σας χαλάσουνε την κρέμα, αλλά εντέλει θα τη βρείτε από τους Παπουλάκους. Πάντα η μαύρη αντίδραση είναι πιο αποτελεσματική σε αυτήν τη χώρα. Ξεχάστε το νόμο αυτόν. Κάντε τον πιο ευρύχωρο, με περισσότερα στοιχεία ενεργητικής συμμετοχής. Θα έχουμε ντράβαλα. Πολλά και χωρίς λόγο. Οπως τότε με τις ταυτότητες. Μη προς κέντρα λακτίζειν. Δηλαδή «μην κλοτσάτε τα αγκάθια». Οταν θέλεις να γευτείς φραγκόσυκο, μαθαίνεις να το κόβεις. Μπάστα.

@

Η Απάντησή μας

Με λύπη μας διαβάσαμε στον Αγγελιοφόρο της Κυριακής 3ης Μαρτίου άρθρο του συνεργάτη σας κ. Πάνου Θεοδωρίδη με το οποίο καταφέρεται λυσσαλέα εναντίον του προσχεδίου νόμου για τις μεταμοσχεύσεις και τη δωρεά οργάνων που ετοιμάζει το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Ο καθ’ όλα αξιότιμος κ. Θεοδωρίδης έχει φυσικά κάθε δικαίωμα να εκφράζει ανοιχτά την άποψή του για το εν λόγω νομοσχέδιο συμβάλλοντας στον ευρύτερο κοινωνικό διάλογο με τις θέσεις του, τους προβληματισμούς του και τις επιφυλάξεις του. Το άρθρο του ωστόσο ξεπερνά κατά πολύ τα εσκαμμένα όταν με περίτεχνα ρητορικά σχήματα συσχετίζει την έννοια της εικαζόμενης συναίνεσης με εγκλήματα όπως την παιδεραστία, τη βία κατά των γυναικών ή ακόμα-ακόμα και τη δολοφονία. Πραγματικά, δεν είμαστε σε θέση να εντρυφήσουμε στα άδυτα της διανοούμενης ψυχής του για να ανακαλύψουμε τους λόγους που τον οδήγησαν να εκφράζεται με τέτοιο μένος και εμπάθεια εναντίον του παραπάνω προσχεδίου. Η αισθητική μας ωστόσο, θίγεται περισσότερο από τη θέα ενός νεαρού παιδιού υπό μηχανική υποστήριξη που πασχίζει να κρατηθεί στη ζωή, παρά από τη θέα του νεκρού ανθρώπου μας σε κλειστό φέρετρο ή με τα σημάδια κάποιας νεκροψίας κι ας μας συγχωρέσει που είμαστε απλοί άνθρωποι και εμείς. Αν διαβάσει κανείς το άρθρο του συνεργάτη σας θα νομίσει πως ο κόσμος μας χωρίζεται σε δυο μεγάλες ομάδες. Αυτούς που σαν βρικόλακες καραδοκούν να μας αρπάξουν τα όργανα και να συλήσουν τους νεκρούς μας και όλους τους υπόλοιπους που έχουν επιφορτιστεί με το ιερό καθήκον να υπερασπιστούν την αρτιμέλειά μας, έστω και μετά θάνατον. Ο άνθρωπος ωστόσο που έχει ανάγκη από κάποιο όργανο για να παραμείνει ζωντανός μπορεί να είναι ο γείτονάς μας, ο πατέρας μας ή ο γιός μας. Λήπτες και δότες είμαστε όλοι πρόσωπα της ίδιας κοινωνίας.

  Σε ένα πράγμα θα συμφωνήσουμε με τον κ. Θεοδωρίδη. Η άγνοια είναι πάντοτε σύμμαχος του σκοταδισμού. Γιατί σε τι άλλο πέρα από άγνοια θα μπορούσαμε να αποδώσουμε τη σύγχυση του συγγραφέα ανάμεσα στις έννοιες της εικαζόμενης συναίνεσης και της καταναγκαστικής φιλαλληλίας (sic). Πως όμως είναι αναγκαστικό κάτι το οποίο ο καθένας από εμάς, με μια απλή δήλωση μπορεί να το αρνηθεί; Τι είναι αυτό που εμποδίζει τον οποιονδήποτε δεν τρέφει αισθήματα φιλαλληλίας να αρνηθεί τη δωρεά των οργάνων του μετά θάνατον, πέρα από τη συνείδησή του; Αν κάποιος έχει σημαντικούς λόγους να αποφύγει τη μετά θάνατον δωρεά, λέτε να βαρεθεί να ασχοληθεί με αυτήν ή να ξεχάσει να δηλώσει την αντίρρηση του; Αν η σιωπή δε σημαίνει κατάφαση τότε γιατί θα πρέπει ντε και καλά να σημαίνει άρνηση; Γιατί είναι ποιο έντιμο να ζητούμε από έναν συγγενή που βρίσκεται έξω από την εντατική σε άθλια κατάσταση, να εικάσει περί των πεποιθήσεων του νεκρού ανθρώπου του; Γιατί ο συγγραφέας πιστεύει πως είναι πιο δίκαιο και τίμιο να εικάσουμε πως ζούμε σε μια κοινωνία φοβισμένων μικρόψυχων, που τρέμουν στην ιδέα να θαφτούν χωρίς τα όργανά τους και όχι σε μια κοινωνία γενναιόδωρων αλτρουιστών που νοιάζονται για το συνάνθρωπό τους; Με την ίδια λογική θα μπορούσαμε να εικάσουμε πως όσοι δεν άφησαν διαθήκη θα επιθυμούσαν να θαφτούν μαζί με τα υπάρχοντά τους. Ας αναλογιστεί για λίγο ο κ. Θεοδωρίδης το τεράστιο υπαρξιακό άχθος με το οποίο έρχεται αντιμέτωπος όποιος αποφασίζει να συντάξει τη διαθήκη του, πόσο μάλλον κάποιος που αποφασίζει να γίνει δωρητής σώματος. Γιατί να μην ελαφρύνουμε τους ώμους των αλτρουιστών; Γιατί να μην ανταλλάξουμε τον υπαρξιακό φόβο με την έλλογη συνείδηση;

Αλλά η άγνοια δε σταματά εδώ. Επιτέλους, ας εξηγήσει ένας γιατρός στον κ. Θεοδωρίδη τη διαφορά μεταξύ του κλινικά νεκρού και του εγκεφαλικά νεκρού. Ο εγκεφαλικά νεκρός δεν είναι ημιθανής (sic) αλλά νεκρός. Ο εγκεφαλικά νεκρός δεν βρίσκεται σε κώμα αλλά σε μια μη αναστρέψιμη κατάσταση κατά την οποία ο εγκέφαλος δεν είναι σε θέση να υποστηρίξει ούτε τις απλούστερες ζωτικές λειτουργίες του σώματος. Ο συνεργάτης σας χαρακτηρίζει τον κλινικό θάνατο «ιδιόρρυθμη μορφή ζωής», αγνοώντας προφανώς τον ορθό όρο. Όμως η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει. Θα κοκκινίσει άραγε κάποιος από εσάς, όταν συνειδητοποιήσει ότι τα διανοητικά παιχνίδια του συγγραφέα κοστίζουν σε ανθρώπινες ζωές και σωρεύουν ακόμη περισσότερο πόνο στις πλάτες της δοκιμαζόμενης κοινωνίας μας; Κι ας μου εξηγήσει κάποιος γιατί είναι προτιμότερο για μια καρδιά να σαπίζει στο χώμα, από το να χτυπά στο στήθος ενός συνανθρώπου μας. Υπάρχει κάτι σημαντικότερο από το χαμόγελο ενός παιδιού που ελπίζει ξανά;