Μεταμοσχεύσεις και Ελληνική Κοινωνία

Σύμφωνα με το λεξικό ο όρος «κοινωνία» αντιπροσωπεύει ένα σύνολο συνειδητών ανθρωπίνων σχέσεων που βασίζονται σε κοινές πολιτισμικές παραστάσεις. Η έννοια της κοινωνίας ωστόσο υπερβαίνει κατά πολύ τον παραπάνω ορισμό, αν ειδωθεί ως το δίχτυ που μας επιτρέπει να ελέγχουμε καθημερινά τους φόβους με τους οποίους ερχόμαστε αντιμέτωποι ακροβατώντας επάνω στο σχοινί του βίου μας. Για να μπορέσει όμως ένα τέτοιο δίχτυ να κάνει τη δουλειά του θα πρέπει να  απαρτίζεται από ενεργούς πολίτες, πολίτες ικανούς να διαμορφώνουν και να στηρίζουν κοινά αποδεκτούς θεσμούς που λειτουργούν. Στις ώριμες και ανεπτυγμένες κοινωνίες οι θεσμοί είναι ζωντανοί και οι πολίτες τους εμπιστεύονται. Στην Ελλάδα κάτι τέτοιο αποτελεί θέμα για προβληματισμό, ιδιαίτερα σήμερα που βρισκόμαστε για τα καλά μέσα σε μια πρωτόγνωρη κρίση, κρίση οικονομική αλλά και κρίση αξιών και εμπιστοσύνης στην κοινή μας πορεία. Στους δύσκολους αυτούς καιρούς το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα προσχέδιο νόμου για τις μεταμοσχεύσεις και τη δωρεά οργάνων. Το παραπάνω νομοσχέδιο, στην προσπάθειά του να επιλύσει πρακτικά θέματα που αφορούν στις μεταμοσχεύσεις, ώθησε την ελληνική κοινωνία να κοιταχτεί για άλλη μια φορά στον καθρέφτη.

Με αφορμή λοιπόν το εν λόγω νομοσχέδιο ξεκίνησε ένας έντονος κοινωνικός διάλογος. Σημεία αιχμής του διαλόγου που δίχασε τους Έλληνες αποτελούν η «εικαζόμενη συναίνεση» και ο «συναισθηματικός δότης», δυο έννοιες με σημαντική ιστορία στην Ευρώπη, που τέθηκαν όμως για πρώτη φορά στην κρίση της ελληνικής κοινωνίας. Φυσικά και μόνο το γεγονός πως ξεκίνησε ένας τέτοιος διάλογος, αν και όχι κάτω από τις καλύτερες συνθήκες, είναι κάτι το πολύ θετικό. Ο κόσμος ενημερώνεται πως υπάρχουν συνάνθρωποί μας που πάσχουν, προβληματίζεται με θέματα που μας αφορούν όλους και καλείται να πάρει θέση σε κρίσιμα διλλήματα. Ωστόσο, ο ατυχής τρόπος με τον οποίον το νομοσχέδιο παρουσιάστηκε εν είδει πυροτεχνήματος, χωρίς να έχει προηγηθεί κανενός είδους πρακτικός ή επικοινωνιακός σχεδιασμός, ενεργοποίησε αυτόματα τα πιο συντηρητικά αντανακλαστικά της ελληνικής κοινωνίας, έδωσε τροφή σε σειρά σεναρίων συνομωσίας και έριξε νερό στο μύλο της ημιμάθειας και της στείρας άρνησης που τόσο ταλαιπωρεί την κοινωνία μας.

Για παράδειγμα, όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την εντελώς ακατάλληλη χρονική συγκυρία που επιλέχθηκε για να τεθεί άνωθεν ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, εν μέσω κρίσης, είχαν σαν αποτέλεσμα η «εικαζόμενη συναίνεση» να γίνει αντιληπτή από πολλούς ως στέρηση αυτοδιάθεσης και ελεύθερης βούλησης και όχι ως αυτονόητη αναγνώριση της αξίας της ζωής και ύψιστη μορφή κοινωνικού αλτρουισμού που δηλώνει απερίφραστα τη βούληση της κοινωνίας να συμπαρασταθεί στα αδύναμα μέλη της. Έτσι, τόσο στον τύπο όσο και στο διαδίκτυο διαβάσαμε για «δότες με το στανιό», για «δωρητές οργάνων με το… ζόρι», για «καταναγκαστική φιλαλληλία», ακόμη και για «παραχώρηση των οργάνων μας μετά θάνατον σε εμπόρους και πρόθυμους γιατρούς». Όλα αυτά φανερώνουν πως το αμφιλεγόμενο προσχέδιο νόμου όχι μόνο δε βοηθά την ελληνική κοινωνία να υπερβεί τον ανείπωτο υπαρξιακό φόβο που συνοδεύει ζητήματα ζωής και θανάτου όπως οι μεταμοσχεύσεις, αλλά τον επιτείνει, καθώς οι Έλληνες αντιμετωπίζουν τους θεσμούς ως απειλή που τίθεται εκ των άνω και όχι ως αποτέλεσμα διαλόγου και αμοιβαίων συμβιβασμών. Επιπλέον, γίνεται ολοφάνερο πως για τους Έλληνες το πρόβλημα το έχουν πάντα οι άλλοι. Έτσι με μεγάλη ευκολία διαχωρίζουμε την κοινωνία σε υγιείς και ασθενείς, σε λήπτες και δότες, φτύνοντας τον κόρφο μας. Είναι τραγικό το ότι δεν είμαστε σε θέση να συνειδητοποιήσουμε πως ο καθένας μας μπορεί να βρεθεί ανά πάσα στιγμή από τη μια ή την άλλη πλευρά της γραμμής πίσω από την οποία περιχαρακωνόμαστε. Λήπτες και δότες είμαστε όλοι πρόσωπα της ίδιας κοινωνίας και ο άνθρωπος που θα έχει αύριο ανάγκη από κάποιο όργανο για να παραμείνει στη ζωή μπορεί να είναι ο πατέρας μας, ο γιός μας ή κι εμείς οι ίδιοι.

      Η έλλειψη εμπιστοσύνης της ελληνικής κοινωνίας στους θεσμούς της γίνεται φανερή κι από τις ίδιες τις θέσεις του συλλόγου μας που, στην προσπάθειά του να προφυλάξει τις μεταμοσχεύσεις από τυχόν σκάνδαλα που θα μπορούσαν να φέρουν τις μεταμοσχεύσεις πολλά χρόνια πίσω, θεωρεί πως «η θέσπιση του συναισθηματικού δότη ανοίγει μια πόρτα για να μπουν οι οικονομικές συναλλαγές στις μεταμοσχεύσεις». Σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς λοιπόν, είμαστε υποχρεωμένοι να αποφασίσουμε τι βλέπουμε στον καθρέφτη. Η Ελλάδα σίγουρα δεν είναι Σουηδία, αλλά ούτε Πακιστάν. Ας αποφασίσουμε σε τι είδους κοινωνία θέλουμε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας κι ας μην περιμένουμε τη λύση από σχέδια νόμου. Οι θεσμοί δεν είναι ουρανοκατέβατοι αλλά λειτουργούν και διαμορφώνονται από όλους εμάς. Αν δεν πιστέψουμε ότι μας αξίζει μια καλύτερη κοινωνία κι ότι μπορούμε να τη δημιουργήσουμε από κοινού, θα μείνουμε για πάντα δέσμιοι του χειρότερου εαυτού μας.